Konserwacja i zabezpieczenie pomnika nagrobnego Sapiehów na cmentarzu w Berezie Kartuskiej (Białoruś)

W ramach konkursu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego „OCHRONA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO ZA GRANICĄ 2018”, udało się pozyskać fundusze na konserwację i zabezpieczenie pamiątkowego obelisku rodziny Sapiehów, znajdującego się na cmentarzu miejskim w Berezie (d. Berezie Kartuskiej, leżącej w obwodzie brzeskim na Białorusi). Duży, murowany z czerwonej cegły pomnik wzbudza zainteresowanie głównie dlatego, że jest jedynym kubaturowym obiektem pośród chaotycznie rozmieszczonych współczesnych nagrobków, o wyraźnie XIX-wiecznych cechach stylistycznych – założony na rzucie równobocznego trójkąta, nawiązuje kształtem do wysokiej piramidy o ściętym wierzchołku. Bezimienny, z zachowanymi fragmentami kotew mocujących pierwotnie tablice inskrypcyjne, pozwalał przypuszczać, że w tym właśnie miejscu pochowano szczątki przedstawicieli rodziny Sapiehów. Zostały one przeniesione na cmentarz w 1869 roku, w trakcie rozbiórki położonego nieopodal kościoła Kartuzów, będącego przez ponad dwieście lat sapieżyńską nekropolią.

Poza odnowieniem i zabezpieczeniem samej struktury zdecydowaliśmy, by dodać w zwieńczeniu żelazny krzyż na toczonej, marmurowej kuli i w czterech niszach umieścić dwujęzyczne – w języku białoruskim i polskim – tablice, które będą upamiętniały ważny dla Rzeczpospolitej Obojga Narodów ród Sapiehów. Na tablicach znalazł się sapieżyński herb Lis, odwołanie „Prochom przedstawicieli rodu Sapiehów przeniesionym tu z krypty kościoła kartuzów w Berezie”, łacińska sentencja „Requiescant in pace”, data „1869”. Na gładkiej ścianie obelisku została zamocowana piąta tablica z listą nazwisk pochowanych tu siedemnastu przedstawicieli rodu.